Toneelschrijver, waar theater tot leven komt.
Hoe leren acteurs hun tekst uit het hoofd?
Tips en valkuilen bij het vanbuiten studeren van een theatertekst.
Waarom moeten acteurs hun tekst kennen?
Een vraag die eigenlijk een logisch antwoord heeft, wanneer een acteur zijn tekst niet kent zal hij nooit in staat zijn om geloofwaardig zijn personage gestalte te geven. Stel je voor dat je tijdens een voorstelling de hele tijd staat voor te lezen uit een tekstboekje? Misschien krijg je dat nog wel verkocht als modern theater, noem me ouderwets, maar geef mij toch maar een voorstelling waar de tekstbrochures achter de schermen blijven liggen. Acteren is trouwens zoveel leuker wanneer je niet beperkt bent in je bewegingen doordat je de hele tijd papieren moet meesleuren. Het vraagt een beetje werk om een tekst uit het hoofd te leren, maar de beloning is dat je zonder zorgen kan genieten van het acteren.
Wanneer moeten acteurs hun tekst vanbuiten kennen?
Zoals ik hierboven al heb aangehaald is het acteren een stuk lastiger wanneer je je tekst nog moet aflezen, daarom is het niet alleen voor jezelf belangrijk om zo snel mogelijk je tekst van buiten te kennen, maar ook je tegenspelers gaan hier de vruchten van kunnen plukken. Zoals je wel weet is acteren een groepswerk en wanneer jouw tegenspeler staat voor te lezen uit een tekstbrochure is het een stuk lastiger om zelf geloofwaardig te spelen. Hoe sneller iedereen zijn tekst dus kent hoe sneller je echt kan beginnen spelen, en hoe beter je tegen de première bent ingespeeld op elkaar. Het antwoord op het wanneer is dus altijd, zo snel mogelijk. Het vanbuiten kennen van de tekst is het beginpunt van een repetitieproces en mag nooit uitgesteld worden tot op het laatste moment. Je wil per slot van rekening na een voorstelling toch niet als compliment horen, “wat knap dat jullie die tekst van buiten kennen.”.
Als je zelf ooit op een podium hebt gestaan weet je hoe fijn het is om een verhaal te brengen voor een enthousiast publiek. Avond na avond is het genieten van de heerlijke reacties tijdens en na de voorstelling. Maar voordat al dat moois kan ontstaan wacht er steeds een zware taak, het vanbuiten leren van de tekst. Of je nu mee speelt in een toneelvoorstelling of je gaat auditie doen of ingangsexamen voor de toneelschool, een uit het hoofd geleerde tekst is steeds belangrijk. Soms gaat dat makkelijk, soms een stuk moeilijker. Hieronder ga ik samen met jullie uitzoeken waarom het uit het hoofd leren van de tekst zo belangrijk is, wanneer in het repetitieproces je dit het beste kan doen en hoe je op een makkelijke manier een tekst kan studeren zodat je deze niet zo snel meer zal vergeten. Daarnaast bespreek ik ook een aantal valkuilen die je kan tegenkomen bij het studeren. Klaar? Laten we dan beginnen bij het begin.
Hoe moet je als acteur je tekst leren?
Oké, we zijn het erover eens dat het vanbuiten kennen van een tekst essentieel is om vlot te kunnen repeteren en een voorstelling geloofwaardig te spelen. Maar hoe begin je daar nu aan? Een eenduidig antwoord hierop geven is haast onmogelijk aangezien elke acteur wel zo zijn methode heeft om een tekst vanbuiten te studeren. Hieronder vind je een overzicht van de handigste trucjes om aan de slag te gaan met jouw tekst.
Begrijp wat je zegt
Een eerste stap tot een goede tekstkennis is het begrijpen van datgene wat je vanbuiten leert. Stel je voor dat je een tekst van buiten moet leren in een taal die je niet begrijpt, dan is een haast onmogelijke taak om die tekst goed uit het hoofd te kennen zonder fouten te maken. Maar niet enkel de taal van de tekst kan een hindernis vormen, sommige theaterteksten zijn moeilijker te doorgronden dan anderen, denk maar aan het repertoire van bijvoorbeeld Shakespeare. Ook hier is het belangrijk om de juiste betekenis te gaan zoeken achter de woorden, eens je deze betekenis begrijpt dan wordt het al een stuk eenvoudiger om moeilijkere teksten uit het hoofd te gaan leren.
Leer ook de tekst van je tegenspeler
Wanneer je een theatertekst vanbuiten gaat leren dan zal je in alle gevallen, met uitzondering van een monoloog, jouw tekst op het juiste moment moeten zeggen. Dit zal meestal worden aangegeven door een zin of actie van een tegenspeler. Het is dus noodzakelijk dat je deze fysieke of verbale que’s ook mee uit het hoofd leert. Sommige acteurs kiezen ervoor om enkel een aantal woorden van hun tegenspeler te onthouden, maar dit heeft wel als gevolg dat wanneer een tegenspeler zijn tekst anders formuleert, of in het slechtste geval vergeet, dat je machteloos staat op het podium. Wanneer je weet wat je tegenspeler eigenlijk zou moeten zeggen, dan is het een stuk gemakkelijker om je uit zo’n situaties te redden zonder dat het publiek dit doorheeft.
Leer je tekst tijdens de repetities
Sommige acteurs leren graag hun tekst door te repeteren. Hierbij is het voordeel dat je de tekst meteen aan de acties op het podium kan koppelen en zo beter je tekst zal onthouden. Het nadeel is wel dat je tijdens een aantal repetities afhankelijk zal blijven van je tekstbrochure. Een andere optie, en misschien ook betere methode is om je tekst thuis reeds voor te bereiden en deze dan door het repeteren stevig verankert in je geheugen.
Markeer je tekst en acties
Wanneer je een tekst leest en probeert te onthouden helpt het om de belangrijke zaken in fluo-stift te markeren. In het geval van een theatertekst houdt dit in dat je je eigen teksten gaat markeren in een bepaalde kleur, en eventueel ook de acties die je moet uitvoeren in een andere kleur. Op deze manier zal je geheugen sneller zaken gaan onthouden.
Gebruik een dictafoon
Zoals hierboven reeds vermeld leren sommige acteurs graag hun tekst door te repeteren, het grote voordeel is dat je jouw tegenspeler hebt die zijn tekst brengt en jij op die manier meteen leert wanneer je moet invallen. Het is uiteraard praktisch niet altijd haalbaar om elke keer wanneer je thuis je tekst gaat leren jouw tegenspeler bij de hand te hebben. Een handige oplossing hiervoor is een bandopnemer of dictafoon. Dit kan ook een app op je smartphone zijn. Je kan hierbij de tekst van je tegenspelers inspreken en op de momenten dat je zelf moet spreken een pauze laten in de opname. Op die manier kan je aan de hand van die opname je eigen tekst inoefenen. Belangrijk hierbij is wel dat je voldoende ruimte laat om je eigen tekst volledig te kunnen zeggen.
Oefen je tekst tijdens dagdagelijkse taken
Wanneer je je tekst aan het studeren bent komt er een moment dat je er redelijk op vertrouwd dat je hem kent. Wanneer je dat voelt is het tijd om de proef op de som te nemen, je kan proberen je tekst op te zeggen tijden het schillen van aardappelen, of tijdens de afwas of in de fitness. Wanneer je erin slaagt je tekst probleemloos op te zeggen tijdens deze dagdagelijkse handelingen dan kan je met een gerust gevoel gaan repeteren of naar je auditie of ingangsexamen vertrekken.
Onder de douche of in bad
Ontspanning is zeer belangrijk wanneer je je geheugen aan het werk gaat zetten, een goede comfortabele plaats om te studeren is daarom zeer belangrijk. Er zijn verschillende acteurs die daarom kiezen om hun teksten in bad of onder de douche te studeren. Belangrijk hierbij is dat je je tekstbrochure niet mee onder de douche neemt, maar dat lijkt me vrij logisch.
Verdeel grote lappen tekst in blokken
Wanneer je een stevige brok ononderbroken tekst moet studeren kan het helpen om deze tekst te gaan onderverdelen in kleinere behapbare deeltjes. Gaandeweg zal je merken dat de kleinere delen als vanzelf aan elkaar zullen groeien en je in staat bent om heel wat tekst te verwerken.
Begin tijdig te studeren
Zoals hierboven reeds gezegd is het noodzakelijk dat je een tekst zo vlot kent dat je hem probleemloos kan brengen tijdens dagdagelijkse taken. Een gouden tip is om jouw gestudeerde tekst minstens één nacht te laten rijpen. Wanneer je jouw tekst tijdens je slaap verwerkt dan gaat deze zich steviger verankeren in je geheugen.
Een valkuil bij het vanbuiten leren van een tekst.
Je staat op het punt om jouw teksten uit het hoofd te gaan studeren? Goed zo! Maar voor je begint wil ik je toch nog waarschuwen voor een mogelijke valkuil.
Leer je tekst uit het hoofd, maar niet je intonatie
Vaak gebeurt het dat acteurs, wanneer ze hun tekst uit het hoofd gaan leren, een bepaalde intonatie geven aan deze tekst. Ze kiezen tijdens het studeren op de tekst op een bepaalde manier te zeggen, en wijken daar vaak ook nooit meer vanaf. Wat er bij deze methode echter over het hoofd wordt gezien is dat acteren een wisselwerking is tussen de verschillende personages en jouw tegenspeler zal, in het beste geval, niet elke avond op exact dezelfde manier zijn tekst neerzetten. En afhankelijk van hoe iemand tegen jouw personage praat zal jouw antwoord, hoewel de tekst dan wel vastligt, nooit helemaal hetzelfde zijn. De manier waarop je je tekst brengt ontstaat iedere repetitie en iedere voorstelling opnieuw. Dat is de magie van het acteren en dat houdt een voorstelling die je verschillende keren speelt steeds fris.
Ik hoop dat je met deze tips klaar bent om je tanden te zetten in die brok tekst die voor je klaarligt, veel succes.